Industrializacja co to jest i jaki ma wpływ na finanse i gospodarkę

Szczegóły: Autor: Sebastian - Prombank; Kategoria: Gospodarka

Industrializacja co to jest i jaki ma wpływ na finanse i gospodarkę

Spis treści

Co to jest industrializacja?

Czasem wydaje się, że industrializacja to temat wyciągnięty prosto z zakurzonego podręcznika do historii. Stare fabryki, silniki parowe, pracownicy w czapkach robotniczych i szary dym snujący się nad miastem. Jednak gdy zaczniemy się temu przyglądać głębiej, okazuje się, że to wcale nie taki martwy termin. Industrializacja - co to właściwie jest? Dlaczego to słowo wciąż pojawia się w rozmowach o ekonomii, rozwoju państw czy inwestycjach? I co najważniejsze: jaki wpływ ma ten proces na nasze codzienne życie, finanse i to, jak działa cała gospodarka?

Świat, jaki znamy - pełen centrów handlowych, fabryk, kredytów, inwestycji, banków, giełd i korporacji nie pojawił się znikąd. To efekt długiego, często burzliwego procesu, który zaczął się od pierwszych maszyn parowych i fabryk włókienniczych.

Industrializacja była jak wielka kula śniegowa - ruszyła powoli, ale z czasem nabierała masy, siły i pędu, aż zmieniła wszystko: produkcję, zatrudnienie, rynek pracy, strukturę społeczną i finanse. W gruncie rzeczy, zmieniła sam sposób funkcjonowania człowieka w świecie.

W tym artykule spróbujemy pokazać industrializację nie jako nudny temat historyczny, ale jako proces, który nadal trwa – choć może w innej formie. Pokażemy, jak przemysł wpłynął na bankowość, skąd wzięły się potrzeby finansowania inwestycji, jak powstały giełdy i dlaczego bez uprzemysłowienia nie byłoby nowoczesnej ekonomii. Będzie trochę historii, trochę ciekawostek, trochę liczb – i dużo konkretów. Gotowi? To zaczynamy!

Industrializacja co to jest, czyli jak maszyna zmieniła świat

Zacznijmy od podstaw. Industrializacja to proces przekształcania społeczeństw rolniczych w przemysłowe. Nieco technicznie, ale chodzi o coś bardzo namacalnego: zamiast orać pola, coraz więcej ludzi zaczęło pracować w fabrykach. Produkcja ręczna została zastąpiona maszynami, a lokalne warsztaty przekształciły się w ogromne zakłady przemysłowe.

Początek? XVIII wiek, Wielka Brytania. Rewolucja przemysłowa ruszyła jak burza. Silnik parowy Jamesa Watta, maszyny tkackie, kolej żelazna - wszystko to sprawiło, że produkcja stała się tańsza, szybsza i dostępna na skalę masową. W ślad za Wielką Brytanią poszły inne kraje: Niemcy, Francja, Belgia, a później także Polska, choć z lekkim opóźnieniem, częściowo z powodu zaborów i braku jednolitego rynku.

Przykład? Miasto Łódź, które w XIX wieku z małej osady przekształciło się w wielką potęgę włókienniczą. Powstawały tam fabryki, osiedla robotnicze, linie tramwajowe. W ciągu kilkudziesięciu lat liczba mieszkańców wzrosła kilkukrotnie. A to wszystko za sprawą przemysłu. Podobne zjawiska zachodziły w Zawierciu, Dąbrowie Górniczej, Białymstoku czy Żyrardowie. Polska industrializacja miała wiele twarzy, od kopalń na Śląsku po huty w Zagłębiu.

Industrializacja to nie tylko technologia. To też migracja ludzi ze wsi do miast, zmiana stylu życia, nowe potrzeby konsumenckie i większy popyt na pieniądze, bo przecież maszyny kosztowały. Transport i surowce również swoje kosztowały. Potrzebna była stal, węgiel, energia. A co za tym idzie, więc i pieniądz musiał się przekształcić. Pojawiła się potrzeba kredytów, inwestycji, a z czasem nowoczesnych instytucji finansowych. Nie dało się już wszystkiego finansować z kieszeni przedsiębiorcy. Trzeba było szukać kapitału gdzie indziej.

To właśnie wtedy zaczęły się pojawiać banki inwestycyjne, które wspierały rozwój przemysłu, oraz pierwsze giełdy, na których przedsiębiorcy pozyskiwali środki na rozbudowę zakładów. Industrializacja pobudziła cały sektor finansowy. Gdy powstawała linia kolejowa, ktoś musiał ją sfinansować. Najczęściej była to mieszanka kapitału prywatnego, państwowego i kredytów. Gdy powstawała nowa fabryka, ktoś musiał sfinansować zakup maszyn, zatrudnienie pracowników, logistykę. I ten "ktoś" bardzo często szedł do banku lub sprzedawał udziały w firmie.

Co ciekawe, industrializacja dała też początek współczesnym ubezpieczeniom. Przemysł był ryzykowny - pożary, awarie, wypadki. Przedsiębiorcy zaczęli szukać sposobów, by zabezpieczyć swoje inwestycje. Tak narodził się rynek ubezpieczeń majątkowych i wypadkowych. A to znów dodatkowy impuls dla sektora finansowego.

Nie można też pominąć ogromnych inwestycji infrastrukturalnych. Budowa dróg, mostów, kolei, portów - to wszystko wymagało kapitału. W XIX wieku zaczęły się pojawiać pierwsze obligacje emitowane przez miasta czy państwa właśnie na rozwój infrastruktury przemysłowej. A więc industrializacja pośrednio stworzyła również rynek obligacji i zainspirowała rozwój polityki fiskalnej.

Warto dodać, że industrializacja zmieniła nie tylko krajobraz miast i strukturę zatrudnienia, ale też mentalność ludzi. Zamiast gospodarstwa rolnego, które funkcjonowało pokoleniami i opierało się na samowystarczalności, pojawiła się nowa forma życia - praca najemna w zakładzie, wynagrodzenie co tydzień lub co miesiąc, konieczność zarządzania domowym budżetem. Ludzie zaczęli myśleć o pieniądzach inaczej. Zamiast wymieniać dobra między sobą, musieli płacić za wynajem mieszkania, za jedzenie, za dojazdy. Jak widzimy nawet w domowych finansach industrializacja zostawiła trwały ślad.

I jeszcze jeden obrazek: XIX-wieczny Manchester w Anglii. Nazywano go wtedy "Cottonopolis" - stolica bawełny. Liczba fabryk rosła tak szybko, że miasto dosłownie tonęło w dymie. Zyski były gigantyczne - zarówno dla przedsiębiorców, jak i dla całej brytyjskiej gospodarki. To właśnie z takich miast brał się napęd dla całego imperium.

Dlatego pytając: "Industrializacja co to?" - nie odpowiadajmy tylko "przemysł". To znacznie więcej. To rewolucja w każdej dziedzinie życia: od sposobu pracy, przez strukturę społeczną, aż po model finansowania gospodarki. Jej skutki widać do dziś, nawet jeśli maszyny parowe odeszły do muzeów.

Jak industrializacja zmieniła sposób myślenia o pieniądzach

Wyobraź sobie kupca z XVIII wieku, który wcześniej sprzedawał kilkanaście ręcznie tkanych tkanin miesięcznie. Nagle, dzięki maszynom, może ich sprzedawać setki. Co to oznacza? Musi mieć większy kapitał na zakup materiałów, płace dla robotników, rozbudowę zakładu. A gdzie znajdzie pieniądze? W banku. Oczywiście banki powstawały już dużo wcześniej, ale nie było na nie aż tak gigantycznego zapotrzebowania. O historii bankowości pisaliśmy m.in. w artykule: Najstarszy bank na świecie oraz Pierwszy banknot wyprodukowany w Europie.

I tu właśnie mamy pierwszy duży wpływ industrializacji na sektor finansowy. Potrzeba finansowania inwestycji przemysłowych doprowadziła do gwałtownego rozwoju bankowości. Powstały nowe instytucje kredytowe, giełdy, a także nieco później pierwsze fundusze inwestycyjne.

Warto wiedzieć, że już w XIX wieku pojawiła się pierwsza giełda towarowa w Polsce w Warszawie, która szybko stała się centrum obrotu towarami i pieniędzmi. Industrializacja napędzała więc nie tylko produkcję, ale i rynek kapitałowy. Bez niej trudno byłoby sobie wyobrazić dzisiejsze kredyty, obligacje czy pojęcie inwestycji na szeroką skalę.

Zyski, straty i inflacja - industrializacja a gospodarka

Industrializacja to błyskawiczny rozwój, ale też wyzwania. Przede wszystkim ... nierówności. Wielkie majątki zaczęły się koncentrować w rękach przedsiębiorców i właścicieli fabryk, podczas gdy robotnicy często pracowali w trudnych warunkach i za niską płacę. W niektórych krajach brak regulacji doprowadził do wyzysku i napięć społecznych. Jednak z drugiej strony przemysł dawał pracę i nadzieję na awans społeczny.

Z punktu widzenia gospodarki, industrializacja przyspieszyła wzrost PKB, zwiększyła eksport i unowocześniła transport. Państwa zaczęły inwestować w infrastrukturę, co z kolei pobudzało kolejne gałęzie przemysłu - od stali po energetykę. Wraz z rozwojem przemysłu rosło też zużycie surowców i pojawiały się problemy z inflacją - szczególnie, gdy gospodarka zbytnio się przegrzewała.

Ciekawostka? W czasie rewolucji przemysłowej w Anglii popyt na węgiel i żelazo gwałtownie wzrósł, co w niektórych okresach wywoływało skoki cen. Szczególnie mocno było to widoczne podczas boomu kolejowego, gdy zapotrzebowanie na stal i żelazo niemal eksplodowało.

Czy industrializacja się skończyła? A może tylko zmieniła formę?

Wydaje się, że dziś wszystko już zostało zindustrializowane. Ale czy na pewno? Proces uprzemysłowienia trwa nadal, choć nieco inaczej. Mówimy o Przemyśle 4.0, automatyzacji, cyfryzacji i robotyzacji. Tyle że teraz zamiast silnika parowego mamy sztuczną inteligencję, a zamiast bawełnianych przędzalni - drukarki 3D i roboty montujące elektronikę.

Finanse? Zmieniły się równie mocno. Obecnie inwestycje w przemysł to nie tylko fabryki, ale też patenty, oprogramowanie, systemy produkcyjne. Potrzeba kapitału jest wciąż ogromna tylko jego źródła są inne. Pojawiły się startupy, venture capital, crowdfunding. Banki nadal grają dużą rolę, ale już nie jedyną.

Można więc powiedzieć, że industrializacja nigdy się nie skończyła tylko ewoluowała. Dziś jej twarzą nie jest już właściciel kopalni, ale ktoś, kto inwestuje w technologie, automatyzację lub sztuczną inteligencję. I ten ktoś nadal potrzebuje finansowania, struktury gospodarczej i dobrze działającego rynku.

Od manufaktury do krypto - finansowe echa industrializacji

Jeśli spojrzymy szerzej, industrializacja pozostawiła ślad niemal w każdym aspekcie finansów. Skąd wzięła się potrzeba ubezpieczeń? Z ryzyka przemysłowego. Dlaczego rozwinęły się giełdy? Bo firmy potrzebowały inwestorów. Jak powstały systemy emerytalne? Z konieczności zabezpieczenia rosnącej klasy robotniczej. To wszystko zawdzięczamy procesom rozpoczętym ponad 200 lat temu.

W XIX wieku, w czasie industrializacji, pojawił się pierwszy pomysł na ... emerytury państwowe. Wprowadziły je Niemcy pod rządami Bismarcka, a inspiracją była potrzeba zapewnienia stabilności społecznej w szybko urbanizującym się społeczeństwie. Dziś to standard, wtedy to była rewolucja społeczna na miarę rewolucji przemysłowej.

Industrializacja to zjawisko złożone, ale nie trzeba być historykiem czy ekonomistą, żeby zauważyć jej wpływ na finanse. To dzięki niej mamy rozwinięty sektor bankowy, nowoczesne inwestycje i możliwości rozwoju gospodarczego. I choć maszyny się zmieniają, schemat pozostaje ten sam: potrzeba, kapitał, rozwój ... i znów potrzeba. W końcu industrializacja to nie tylko historia - to fundament, na którym stoi nasza współczesna gospodarka i sposób myślenia o pieniądzach.