Poranek

metale szlachetne

Lista metali szlachetnych oraz co to jest metal szlachetny?

 

Zastanawialiście się kiedyś, dlaczego niektóre metale są tak wyjątkowe, że zyskują miano szlachetnych? Kto by pomyślał, że metale mogą mieć swoją elitę! Niektóre z nich są tak wyjątkowe, że zasłużyły na tytuł szlachetnych. Ale spokojnie, to nie kwestia wykształcenia ani rodowodu z arystokracji. Metale szlachetne to prawdziwi wybrańcy natury! Zachwycają blaskiem, są odporne na korozję, a ich wygląd wzbudza zachwyt od wieków. Złoto, srebro, platyna… brzmi znajomo? To dopiero początek ich lśniącej rodzinki.

Każdy z tych metali to osobna historia. Mają swoje tajemnice, unikalne cechy i wartości, które podbiły nasze serca. Co ich wyróżnia? Niezwykłe właściwości fizyczne i chemiczne! Wytrzymałość? Jest. Lśnienie? Oczywiście. A co powiecie na temperatury topnienia, które rozgrzeją do czerwoności każde laboratorium?

Dziś zabieramy Was na lśniącą podróż po świecie metali szlachetnych. Sprawdzimy, jakie mają gęstości, kiedy się topią i czemu są tak wyjątkowe. Czy złoto naprawdę jest królem? A może platyna? Przekonajmy się! Gotowi na tę przygodę? Czas wyruszyć!

Velo Bank

Metale szlachetne - lista

Metale szlachetne to elitarna grupa, ale i tutaj mamy podział! Można je podzielić na platynowce i miedziowce.

Platynowce to ekipa z platyną na czele. Do metali szlachetnych wraz z nią wszedł także pallad, rod, ruten, iryd i osm. To twardzi zawodnicy, odporni na korozję i wytrzymali w ekstremalnych warunkach. Znajdziesz ich w przemyśle, elektronice, a czasem nawet w biżuterii.

Miedziowce to grupa bardziej "codziennych" metali w tym złoto i srebro. Te metale błyszczą w biżuterii i są idealne do tworzenia monet. Łatwiejsze do obróbki, ale nadal zachowują klasę! Zdziwiony, że w miedziowcach nie ma miedzi? Nazwa "miedziowce" może być myląca, bo kojarzy się z miedzią. Jednak w kontekście metali szlachetnych, miedziowce odnosi się do złota i srebra. Metale te często występujące w postaci rodzimych samorodków. Choć miedź jest bardzo cenna i powszechnie używana w przemyśle, nie jest uznawana za metal szlachetny. Powód? Jest podatna na korozję, przez co nie jest tak trwała jak złoto czy srebro. Nie może więc być uznana, za metal szlachetny. Do miedziowców należy również roentgen.

Tak więc mamy szlachetnych „twardzieli” i tych bardziej „na pokaz” - każdy znajdzie coś dla siebie!

 

kryształ złota
Kryształ złota. © Źródło: Wikimedia Commons. Autor: Alchemist-hp. Licencja: CC BY-SA 3.0 DE.

1. Złoto (Au)

Złoto - prawdziwa legenda wśród metali. Od zarania dziejów fascynuje ludzi, którzy gotowi byli przemierzać kontynenty, a nawet toczyć wojny, byle tylko położyć rękę na jego blasku. To symbol bogactwa i… niezłomnej miłości do błyskotek. Złoto było walutą, wyznacznikiem statusu, a dziś? Wciąż króluje - tyle że teraz na naszych palcach, w biżuterii i… w smartfonach! Tak, tak - złoto znajduje swoje miejsce również w elektronice. Więcej o tym w artykule: Gdzie jest złoto w telefonie - smartfonie.

Co sprawia, że jest tak wyjątkowe? Po pierwsze, jego żółto-złoty kolor. Żaden inny metal nie ma takiego ciepłego odcienia. A to tylko początek! Właściwości złota są naprawdę imponujące:

Gęstość: 19,30 g/cm3. W skrócie - ciężkie jak złoto! Większość metali może się przy nim schować. Jeśli kiedykolwiek trzymaliście w dłoni sztabkę złota, wiecie, że to nie żart. Cięższe od żelaza (7,874 g/cm3), srebra, a nawet niektórych kamieni szlachetnych.

Temperatura topnienia: 1064,18°C. Mówiąc prosto, złoto nie topnieje z byle powodu. Wkładając je do ognia w domowych warunkach, nie liczcie, że coś się stanie. Potrzeba prawdziwego pieca i naprawdę wysokiej temperatury, by stopić ten cenny metal.

Twardość: w skali Mosha: 2,5-3. Złoto to metal dla artystów. Jest tak plastyczne, że jeden gram można rozciągnąć w drucik o długości 2,4 kilometra! Wyobraźcie sobie - taka mała ilość, a efekt jak u superbohatera z elastycznymi mocami. Można z niego formować dosłownie wszystko - od misternych wzorów w biżuterii po złote listki.

Odporne na korozję: Nie straszna mu woda, powietrze, ani nawet niektóre kwasy. Złoto zachowuje swój blask i strukturę przez wieki. To właśnie dlatego tak często odnajduje się złote monety i biżuterię sprzed tysięcy lat - wygląda niemal jak nowa!

Ciekawostka: Złoto jest tak elastyczne, że można je rozbić na cienkie, półprzezroczyste blaszki, które przepuszczają światło! Taka złota blaszka może być cieńsza od ludzkiego włosa. Można więc powiedzieć, że złoto nie tylko błyszczy, ale i czasem... świeci na wylot!

 

kryształ srebra
Kryształ srebra. © Źródło: Wikimedia Commons. Autor: Alchemist-hp. Licencja: CC BY-SA 3.0 DE.

 2. Srebro (Ag)

Srebro - metal wszechstronny, prawdziwy mistrz do zadań specjalnych! Choć nie tak drogie jak złoto, ma swoje wyjątkowe zalety. Sprawdza się w jubilerstwie, jest ozdobą eleganckich kolczyków, bransoletek i pierścionków. Ale to nie wszystko! Srebro to także as w elektronice, fotografiach, a nawet… w medycynie. Tak, tak - srebro potrafi więcej, niż mogłoby się wydawać!

Poznajmy jego właściwości:

Gęstość: 10,49 g/cm3. Czyli - lżejsze niż złoto, ale wciąż czuć ciężar w dłoni. Srebrne sztućce? Taka kolekcja może swoje ważyć!

Temperatura topnienia: 961,78°C. Srebro ma się czym pochwalić! Wytrzymuje temperatury, których nie przetrwałby niejedno metalowe narzędzie. Nawet w gorącej kuchni nie stopi się tak łatwo.

Twardość: w skali Mosha: 2,5-3. Cóż, tutaj srebro tak jak złoto odstaje od reszty. Jest jednak od niego nieznacznie twardsze. Oznacza to, że łatwo się zarysowuje, dlatego w biżuterii często występuje w postaci stopów, najczęściej z miedzią. Dzięki temu jest bardziej wytrzymałe i nie podda się tak łatwo zębom czasu (czyli rysom i wgnieceniom).

Przewodnik idealny: Srebro to najlepszy przewodnik elektryczny spośród wszystkich metali. Dlatego znajdziecie je w sprzętach elektronicznych - od telefonów po komputery. Mimo że to cichy bohater, jego wkład w technologie jest nieoceniony.

Utlenianie: Srebro uwielbia tworzyć swój ciemny kolor - czyli czernieje, tworząc warstwę siarczku. Każdy, kto ma srebrną biżuterię, zna ten efekt, gdy naszyjnik lub bransoletka zyskują elegancki, ciemny połysk.

Ciekawostka: W dawnych czasach srebro uważano za naturalny środek antybakteryjny. Nawet teraz srebro pojawia się w bandażach i innych materiałach medycznych, bo pomaga hamować rozwój bakterii!

Srebro jest eleganckie, praktyczne i niezawodne. Nic dziwnego, że choć złoto rządzi w biżuterii, srebro wciąż jest wysoko cenione za swoje niezwykłe umiejętności!

 

kryształ platyny
Kryształ platyny. © Źródło: Wikimedia Commons. Autor: Periodictableru. Licencja: CC BY 3.0.

3. Platyna (Pt)

Platyna - prawdziwa arystokratka wśród metali szlachetnych! To metal, który łączy w sobie rzadkość, trwałość i elegancję. Platyna nie tylko wygląda imponująco, ale też ma właściwości, które sprawiają, że znajduje się w klasie samej dla siebie.

Gęstość: 21,45 g/cm3. Cięższa od złota! Kiedy trzymasz platynowy pierścionek, naprawdę czujesz jego wagę. Platynowa biżuteria to nie tylko piękno, ale i konkretna, solidna masa, która mówi sama za siebie.

Temperatura topnienia: 1768,2°C. Platyna nie daje się byle jakiemu ogniu. Potrzeba ekstremalnie wysokiej temperatury, by ją roztopić. Dzięki temu jest idealna do zastosowań wymagających wytrzymałości na ciepło. To metal, który w kuchni by się nie stopił!

Twardość: w skali Mosha: 3,5. Platyna jest twarda i wytrzymała. Nadaje się jednak do obróbki, tyle że wymaga cierpliwości i precyzji, by nadać jej odpowiedni kształt. W biżuterii sprawdza się idealnie, bo odporna jest na zarysowania i ślady noszenia.

Odporność na korozję: Platyna nie rdzewieje. Ani powietrze, ani woda jej niestraszne. Nawet kwasy mają problem, żeby jej zaszkodzić! Dlatego stosuje się ją nie tylko w biżuterii, ale też w przemyśle, np. w katalizatorach samochodowych czy w narzędziach medycznych.

Ciekawostka: Kiedyś platyna była uznawana za bezwartościowy metal! Górnicy często ją wyrzucali, bo nie widzieli w niej wartości. Dopiero w XVIII wieku zaczęto doceniać jej wyjątkowe cechy i teraz jej wartość nieustannie rośnie.

Platyna to klasa sama w sobie. Jest elegancka, wytrzymała i niezniszczalna. Kiedy nosisz platynę, masz na sobie kawałek prawdziwego luksusu - metal, który przetrwa wieki i zawsze będzie wyglądać doskonale.

 

kryształ palladu
Kryształ palladu. © Źródło: Wikimedia Commons. Autor: Jurii. Licencja: CC BY 3.0.

4. Pallad (Pd)

Pallad - kuzyn platyny o subtelnym, srebrzystym blasku. To metal szlachetny, ale bardziej dostępny. Sprawia to, że stał się ulubieńcem jubilerów i nie tylko. Dzięki swoim właściwościom znalazł szerokie zastosowanie również w chemii i elektronice. Jest wszechstronny, wytrzymały i ma kilka naprawdę niezwykłych cech.

Gęstość: 12,02 g/cm3. Pallad jest stosunkowo lekki jak na metal szlachetny. W porównaniu do platyny to niemalże piórko! Dzięki tej lekkości jest wygodniejszy w noszeniu. Szczególnie w biżuterii, gdzie komfort też ma znaczenie.

Temperatura topnienia: 1554,8°C. Pallad nie topi się tak łatwo. Jest odporny na wysokie temperatury, co sprawia, że idealnie nadaje się do zastosowań przemysłowych. W jubilerstwie i elektronice sprawdza się, bo wytrzymałość termiczna to jego wielki atut.

Twardość: w skali Mosha: 4,75. Pallad jest dość twardy, bardziej niż platyna. Sprawia to, że jest wytrzymały, ale wciąż wystarczająco miękki, by można go obrabiać. Dzięki temu biżuteria z palladu jest odporna na zarysowania, ale jednocześnie wygodna w kształtowaniu.

Zdolność do pochłaniania wodoru: To prawdziwy mistrz w tej dziedzinie! Pallad może pochłonąć wodór aż 850 razy większy od swojej objętości. Dzięki tej niezwykłej właściwości odgrywa istotną rolę w technologii ogniw paliwowych. Można powiedzieć, że to taki "metal-gąbka" dla wodoru.

Odporność na korozję: W powietrzu pallad jest wyjątkowo odporny na korozję. Nie boi się wilgoci ani utleniania. To oznacza, że biżuteria z palladu długo zachowuje swój blask. Przemysłowe zastosowania nie wymagają częstych napraw.

Ciekawostka: Pallad jest nieoceniony w technologii ogniw paliwowych, gdzie służy do magazynowania i przenoszenia wodoru. Dzięki jego zdolności do pochłaniania wodoru stał się jednym z istotnych materiałów w nowoczesnych technologiach paliwowych.

Pallad to sprytny, wszechstronny metal. Jest elegancki, lekki, odporny i ma wyjątkowe zastosowania. Może nie jest tak znany jak złoto czy platyna, ale jego umiejętności sprawiają, że jest jednym z ulubieńców nowoczesnej technologii.

 

rod - metal szlachetny
1 gram rodu jako proszek, po sprasowaniu i po przetopieniu.
© Źródło: Wikimedia Commons. Autor: Alchemist-hp, Purpy Pupple. Licencja: CC BY-SA 3.0 DE.

5. Rod (Rh)

Rod - to prawdziwy elitarny zawodnik wśród metali! Jeden z najrzadszych i najdroższych na Ziemi. Jego srebrzysty, niemal lustrzany połysk jest tak intensywny, że można się w nim przejrzeć. Ten metal nie tylko wygląda efektownie, ale też ma wytrzymałość, której może pozazdrościć mu cała reszta metalowej rodziny.

Gęstość: 12,46 g/cm³. Rod to niezbyt ciężki kaliber w porównaniu do platyny. Mimo to kawałek rodu to i tak ciężki metal. Każdy gram jest cenny i waży swoje.

Temperatura topnienia: 1964°C. Rod nie da się łatwo stopić. Jest tak odporny na temperaturę, że trzeba naprawdę mocno go rozgrzać, by zamienić go w płyn. Dzięki temu doskonale sprawdza się w ekstremalnych warunkach, gdzie inne metale dawno by się roztopiły.

Twardość: w skali Mosha: 6,00. Rod jest naprawdę twardy. Oznacza, to że jest wytrzymały i trudny do zarysowania. To świetna cecha, zwłaszcza gdy używa się go w wymagających warunkach - czy to w katalizatorach, czy innych częściach, które muszą być odporne na uszkodzenia.

Alior Bank

Odporność na korozję: Jeśli chodzi o wytrzymałość na korozję, rod jest niepokonany. To prawdziwy mistrz w tej kategorii. Nawet najbardziej agresywne czynniki nie są w stanie go naruszyć. Dlatego jest tak cenny w przemyśle - tam, gdzie trzeba metalu, który wytrzyma dosłownie wszystko.

Lustrzany połysk: Rod wygląda jak miniaturowe lustro. Jego srebrzysta powierzchnia jest tak intensywnie lśniąca, że często wykorzystuje się go do powlekania innych metali. Chcesz, żeby coś lśniło jak z bajki? Dodaj warstwę rodu!

Ciekawostka: Rod jest tak rzadki, że często cena za gram tego metalu przebija nawet cenę złota! Jego unikalne właściwości sprawiają, że znalazł swoje miejsce głównie w katalizatorach samochodowych. Kto by pomyślał, że kawałek metalu pod maską może być droższy niż złota biżuteria?

Rod to prawdziwy arystokrata w świecie metali - rzadki, drogi, wytrzymały i lśniący. To metal, który robi wrażenie nie tylko na chemikach, ale na każdym, kto pozna jego niezwykłe cechy.

 

kryształ rutenu
Kryształ rutenu. © Źródło: Wikimedia Commons. Autor: Periodictableru. Licencja: CC BY 3.0.

6. Ruten (Ru)

Ruten - mało znany, ale solidny zawodnik w świecie metali szlachetnych. Może nie jest tak sławny jak złoto czy platyna, ale ma w sobie coś wyjątkowego. To prawdziwy twardziel, który potrafi wzmocnić inne metale. W przemyśle dodaje się go do stopów, zwłaszcza z platyną i palladem, by zwiększyć ich wytrzymałość. Jeśli potrzebujesz czegoś, co przetrwa próbę czasu - ruten to dobry wybór.

Gęstość: 12,37 g/cm3. Jest cięższy od stali (7,75-8,05 g/cm3), ale lżejszy od platyny. Można powiedzieć, że to taki średniak pod względem wagi, choć z całą pewnością do lekkich nie należy. Idealnie sprawdza się tam, gdzie potrzebny jest solidny materiał, który nie przeciąży konstrukcji.

Temperatura topnienia: 2334°C. Ruten jest odporny na ekstremalne temperatury - trzeba naprawdę solidnego ognia, żeby go roztopić! Dlatego świetnie sprawdza się w wysokotemperaturowych zastosowaniach przemysłowych.

Twardość i odporność na korozję: w skali Mosha: 6,50. Ruten to prawdziwa skała. Jest twardy i praktycznie nie do zniszczenia, jeśli chodzi o działanie wody, powietrza czy kwasów. Dzięki tej odporności jest ceniony tam, gdzie liczy się trwałość - jego udział w stopach metali daje im dodatkową siłę i wytrzymałość.

Kolor i wygląd: Ruten ma piękny srebrzysty kolor, ale w biżuterii spotyka się go rzadko. W końcu nie każdy chce nosić coś tak nieugiętego! W jubilerstwie ruten jest bardziej dodatkiem do stopów niż główną ozdobą.

Ciekawostka: Ruten jest naprawdę rzadki. Można by rzec, że to prawdziwy metal-ciekawostka, znany tylko w wyjątkowych kręgach. Kiedy trzymasz kawałek rutenu, masz do czynienia z czymś naprawdę unikatowym.

Ruten to metal dla wymagających - wytrzymały, rzadki, solidny. Może nie błyszczy w jubilerstwie, ale w przemyśle i nauce jego wartość jest nieoceniona.

 

kryształ irydu
Kryształ irydu. © Źródło: Wikimedia Commons. Autor: nieznany. Licencja: CC BY 3.0.

 7. Iryd (Ir)

Iryd - prawdziwy gigant wytrzymałości i twardości! To metal, który nie boi się żadnych wyzwań. Korozja? Kwasy? Nawet najbardziej żrące substancje nie są mu straszne. Iryd to niezniszczalny wojownik w świecie metali, a do tego prezentuje się z klasą.

Gęstość: 22,42 g/cm3. Jest prawie że najcięższy wśród metali szlachetnych. Kiedy trzymasz kawałek irydu, czujesz w dłoni wagę prawdziwej potęgi. W porównaniu do niego większość innych metali to piórka!

Temperatura topnienia: 2446°C. Iryd wytrzymuje temperatury, które powaliłyby większość innych metali. Żadne piekielne ciepło mu niestraszne - to metal gotowy na ekstremalne warunki.

Twardość: w skali Mosha: 6,50. Iryd to twardziel pełną gębą. To oznacza, że jest wyjątkowo odporny na zarysowania i uszkodzenia mechaniczne. Ta cecha sprawia, że jest idealnym wyborem tam, gdzie potrzebna jest ekstremalna wytrzymałość.

Odporność na korozję: Żadne kwasy, nawet żrący kwas solny, nie są w stanie zniszczyć irydu. To prawdziwy mistrz wytrzymałości chemicznej. Jest tak odporny, że wykorzystuje się go w najtrudniejszych warunkach przemysłowych.

Kolor i wygląd: Iryd ma piękny srebrno-szary kolor, który dodaje mu elegancji. Jest jednak rzadko używany w biżuterii, bo jego twardość i ciężar mogą być dla niej wyzwaniem. Jego wygląd jest jednak imponujący - szlachetny blask z nutą surowości.

Ciekawostka: Iryd jest ceniony tam, gdzie liczy się precyzja i trwałość. Stosowany jest do produkcji m.in. silników, świec zapłonowych, elektrodach, implantach.

Iryd to metal dla najwytrwalszych. Solidny, niezniszczalny, gotowy na wyzwania, które pokonałyby większość innych materiałów.

 

kryształ osm - minerał szlachetny
Kryształ osmu. © Źródło: Wikimedia Commons. Autor: Alchemist-hp. Licencja: GNU Free Documentation.

8. Osm (Os)

Osm - prawdziwy ciężki kaliber wśród metali! Jest najcięższym metalem szlachetnym na Ziemi i królem gęstości. Dodajmy do tego srebrzysty blask i mamy metal, który przyciąga uwagę nie tylko swoją wagą, ale i wyglądem. Wytrzymały, choć niełatwy w obróbce, osm ma kilka naprawdę wyjątkowych właściwości.

Gęstość: 22,59 g/cm3. To najgęstszy metal szlachetny! Gdybyś trzymał kostkę osmu, jej waga mogłaby cię zaskoczyć. Niewielka ilość tego metalu może sprawić, że przedmiot stanie się wyraźnie cięższy - idealny do dodania "masy" tam, gdzie liczy się solidność.

Temperatura topnienia: 3033°C. Osm wytrzymuje temperatury, o jakich większość metali może tylko marzyć! Ta imponująca odporność na ciepło sprawia, że można na niego liczyć w ekstremalnych warunkach. Wiele zastosowań przemysłowych korzysta z jego wytrzymałości na wysokie temperatury.

Twardość i kruchość: w skali Mosha: 7,00. Osm jest twardy, ale… kruchy. Oznacza to, że choć odporny na zarysowania, potrafi pęknąć przy większym nacisku. Ta kruchość sprawia, że jego obróbka jest wyzwaniem. Trudno formować go w precyzyjne kształty, ale jego wyjątkowe właściwości wciąż czynią go cennym.

Kolor i wygląd: Osm ma piękny, srebrzysto-szary kolor, który wyróżnia go wśród innych metali. Jego blask jest nieco bardziej surowy niż platyny, ale dodaje mu to tylko charakteru. Rzadko spotykany w biżuterii, za to ceniony jako dodatek do stopów z platyną.

Ciekawostka: Osm często stosowany jest w stopach platyny. Nawet niewielka jego ilość znacząco zwiększa ciężar przedmiotu, co dodaje mu solidności. Dzięki swoim unikalnym właściwościom jest też używany w urządzeniach, gdzie liczy się wyjątkowa wytrzymałość i stabilność.

Osm to prawdziwy gigant - zarówno pod względem wagi, jak i wytrzymałości. Twardy, choć kruchy, odporny na wysokie temperatury, przyciąga nie tylko naukowców, ale i przemysł, który korzysta z jego potężnych właściwości.

Zapraszamy również do zapoznania się z naszymi pozostałymi artykułami:

Poranek