W jakiej temperaturze topi się złoto i czy można przetopić je w domu
Dla złota ludzie toczyli wojny, zdradzali przyjaciół, a nawet poświęcali własne życie. Ile razy w historii ktoś ginął, bo miał go za dużo albo za mało? Niezliczone. Piraci rabowali złote monety, konkwistadorzy wyciskali je z rąk rdzennych mieszkańców Ameryki, a górnicy umierali w dusznych kopalniach, wydobywając choćby drobiny tego kruszcu.
Słyszałeś o gorączce złota? Nie jednej, ale wielu! Ludzie porzucali wszystko - domy, rodziny, normalne życie, by szukać złota w rzekach i górach. Wielu nigdy nie wróciło. Ale cóż, chęć posiadania czegoś, co świeci i się nie psuje, była silniejsza.
Jednak złoto to nie tylko historia krwi i potu. To także metal, który nie rdzewieje, nie matowieje i jest niezwykle plastyczny. Można go rozklepać na arkusz tak cienki, że będzie półprzezroczysty! A jedna sztabka może zostać rozciągnięta w drucik o długości kilku kilometrów. Brzmi nieprawdopodobnie? A jednak.
A teraz zagłębimy się w tajemnice tego fascynującego metalu. Ile stopni trzeba, by je stopić? Czy można je odparować? I dlaczego nawet pożar nie jest w stanie go zniszczyć? No to zaczynamy.
Temperatura topnienia złota czyli ile potrzeba stopni by je przetopić?
Żeby stopić złoto, potrzeba dokładnie 1064,18°C. To sporo, nieprawdaż? Więcej niż do stopienia aluminium (660,32°C). Jeśli wrzucisz złoty pierścionek do ogniska, to teoretycznie nic mu się nie stanie. Dlaczego teoretycznie? Bo biżuteria ze złota, nie ma próby 999. Najczęściej jest to mieszanka ze złota, srebra, cynku, miedzi, palladu. Cynk ma temperaturę topnienia 419,53°C. Cóż się wtedy stanie? W ogniu domowym biżuteria może nieco zmienić kształt lub ciemnieć, ale nie rozpłynie się całkowicie. Ogień domowy z kominka to około 800°C.
Z cynkiem w złocie jest jeszcze jedna ważna kwestia. Wrze on w temperaturze 907°C. Co to oznacza? Ano tyle, że możliwe jest, że zacznie on parować, a jego opary są toksyczne. Dlatego, jeśli biżuteria zawiera dużo cynku, może dojść do jego częściowego odparowania lub utlenienia, co wpłynie na kolor i strukturę stopu. Złoto jednak powinno pozostać nienaruszone.
Ale jeśli masz palnik tlenowo-acetylenowy? Ooo, wtedy sprawa wygląda inaczej! Wystarczy kilka chwil, a złoto zaczyna się rozpływać jak masło na patelni tylko w znacznie bardziej spektakularny sposób. Temperatura palnika osiąga bowiem 2400-3100°C czyli znacznie więcej niż topnienie złota.
Co ciekawe, złoto w stanie ciekłym wygląda niesamowicie - jest gęste, lśniące i porusza się wolno, jakby miało swoją własną grawitację. Ale uważaj. To nie zabawa - kropla stopionego złota może wypalić dziurę w metalu. I w skórze oczywiście też.
A skoro już mowa o gorących tematach, to czy złoto można odparować? Da się, ale do tego trzeba jeszcze więcej ciepła! Temperatura wrzenia? 2856°C. To już ekstremalny poziom! Złoto jest więc wytrzymałe i nie tak łatwo zamienić je w dym!
Co się dzieje ze złotem po stopieniu?
Po stopieniu złoto zamienia się w gęstą, lśniącą ciecz. Wygląda jak roztopiona lawa, tylko w wersji luksusowej. Porusza się powoli, niemal majestatycznie i jest piekielnie gorące! Ale co ciekawe, po ostygnięciu wraca do swojej pierwotnej formy. Nie traci masy, nie paruje, nie znika. Wystarczy je przelać do formy i voilà - mamy złoty sztabek, monetę czy bryłkę.
A co, jeśli stopione złoto dotknie innego metalu? Czasem może się z nim połączyć! Dlatego jubilerzy używają specjalnych tyglów, które nie reagują ze złotem. Gdybyś spróbował stopić złoto w zwykłej puszce po konserwie, mogłoby się połączyć z resztkami cyny lub stali i ... no cóż, luksusu by z tego nie było.
A skoro o tym mowa - czy złoto można wylewać na wodę jak roztopione żelazo? O nie, lepiej tego nie próbować. Woda gwałtownie odparuje, a złoto może eksplodować w drobnych kropelkach. Efektowne? Tak. Bezpieczne? Absolutnie nie!
Czy złoto można odparować?
Teoretycznie tak, ale ... powodzenia! Żeby złoto zamieniło się w parę, jak już wspomniano potrzeba aż 2856°C. To już nie jest zwykłe ciepło - to temperatura, w której większość metali dosłownie znika w oparach!
Dla porównania: żelazo topnieje przy 1538°C, a wrze w przy 2861°C. Złoto? Praktycznie podobnie, bo 2856°C.
Co się dzieje, gdy osiągnie taką temperaturę? Zamienia się w złoty gaz i to dosłownie. Ale nie licz na złotą mgiełkę unoszącą się w powietrzu. Złoto natychmiast zaczyna się kondensować i osiadać na chłodniejszych powierzchniach w postaci mikroskopijnych drobinek.
Z tego zjawiska korzysta się przy złoceniu przedmiotów metodą PVD. W próżni, pod wysoką temperaturą, złoto zmienia się w parę i osiada na powierzchni innego materiału, tworząc ultra cienką warstwę. A czy złoto może odparować w normalnych warunkach? Nie ma szans! Ani ogień, ani domowy piec, ani nawet palnik jubilerski nie są w stanie zmusić go do ucieczki w powietrze. Jest zbyt stabilne i uparte, by tak po prostu wyparować!
Temperatura topnienia innych metali szlachetnych
Temperatury topnienia metali szlachetnych różnią się dość mocno. Niektóre topią się łatwiej niż złoto, inne wymagają prawdziwego piekła! Oto kilka przykładów:
- Srebro (Ag) - 961,78°C. Topnieje łatwiej niż złoto. Niby tylko 100 stopni, ale zawsze coś.
- Złoto (Au) - 1064,18°C. Wiadomo - drogie, błyszczące i wymaga większej temperatury niż srebro.
- Pallad (Pd) - 1554,8°C. Tu już robi się gorąco.
- Platyna (Pt) - 1768,2°C. Prawdziwy twardziel! Topi się w temperaturze wyższej niż lawa wulkaniczna (1350-1400 °C).
- Rod (Rh) - 1964°C. Jeden z najrzadszych metali na świecie i ekstremalnie trudny do stopienia.
- Ruten (Ru) - 2334°C. To już ponad dwa razy więcej niż złoto!
- Iryd (Ir) - 2466°C. Jeśli chciałbyś przetopić iryd w domowych warunkach, zapomnij - nawet niektóre piece przemysłowe mają z tym problem!
- Osm (Os) - 3033°C Król wśród metali szlachetnych! Przetrwa więcej niż większość innych pierwiastków.
Czyli co? Złoto to taki złoty środek - nie najłatwiejsze do stopienia, ale też nie wymaga temperatury jak w jądrze Ziemi!
Co ciekawe, historycy znaleźli złote monety z Pompejów, które przetrwały erupcję Wezuwiusza w 79 r. n.e. Popiół i lawa je otoczyły, ale nie stopiły!
