Ile waży litr złota i innych metali - zobacz jak to się oblicza

Szczegóły: Autor: Sebastian - Prombank; Kategoria: Minerały i metale

Spis treści

Waga litra złota i innych metali szlachetnych

Znalazłeś garnek złota, które przetopiłeś i wyszedł Ci litr czystego kruszcu? Ha, jasne ... pewnie nie. Bo kto normalny topi tyle złota i nie ma wagi, żeby to sprawdzić? Szukasz tej informacji z innego powodu, prawda? Może z ciekawości, może dla porównania, a może po prostu dlatego, że chcesz wiedzieć, ile naprawdę waży litr złota. Nie będziemy pytać, po co Ci ta wiedza – nie nasza sprawa że chcesz przetopić złoto.

Przy okazji zobaczymy, ile ważą inne metale szlachetne – to na wypadek, gdybyś je też chciał przetapiać.

Waga litra złota i metali szlachetnych w skrócie

1 litr czystego złota (24-karatowego) waży ok. 19,3 kg.
Złoto próby 585 waży ok. 15,2 kg/l, a próby 750 – ok. 16,85 kg/l.
Najcięższy metal szlachetny to osm – aż 22,59 kg/l.
Litr platyny waży 21,45 kg, a iryd – 22,42 kg.
Srebro jest znacznie lżejsze – tylko 10,49 kg/l.
Różnice w gęstości metali wynikają z ich budowy atomowej i domieszek stopowych.
10 kg złota to tylko 0,52 litra objętości!

Ile waży litr złota?

To zależy… od tego, gdzie spojrzymy. Nawet w różnych wersjach Wikipedii można trafić na lekko inne wartości. Niby różnice są niewielkie, ale dla porządku – oto kilka przykładów:

Wikipedia PL: Gęstość 19 300 kg/m³.
Wikipedia ENG: Density (at 20 °C) 19.283 g/cm³.
Wikipedia DE: Dichte gemessen: 19,32 g/cm³ (20 °C); berechnet: 19,302 g/cm³.
Wikipedia ES: Densidad 19 300 kg/m³.
Wikipedia FR: Masse volumique ~19,3 g·cm^-3 (20 °C).

Jak widać, wszystko kręci się wokół 19,3 g/cm³. To właśnie gęstość złota, czyli wartość, która mówi nam, ile waży dany materiał o objętości jednego centymetra sześciennego. A że litr to 1000 cm³, sprawa robi się prosta – wystarczy przemnożyć.

Wynik? 1 litr złota waży około 19,3 kilograma. Można też powiedzieć, że 1 litr złota waży od 19,283 kg do 19,302 kg. Sprawdzone, obliczone, potwierdzone w każdej wersji językowej Wikipedii.

Żeby to lepiej poczuć:

Litr wody waży 1 kg.
Litr złota – 19,3 kg.

Czyli różnica to niemal osiemnastokrotność. Zresztą, złoto nie bez powodu uchodzi za "ciężki" temat. Jego atomy są niezwykle ciasno upakowane, dlatego nawet niewielki kawałek ma ogromną masę. Gdybyś miał w dłoni litr czystego złota, trudno byłoby go choćby unieść jedną ręką.

Dla ciekawych szczegółów – czystość złota też ma znaczenie.

Złoto inwestycyjne (24-karatowe) ma pełną gęstość 19,3 g/cm³, ale popularne złoto jubilerskie 585 (czyli 58,5% czystego kruszcu) już tylko około 14,3 g/cm³. W przeliczeniu:

1 litr złota 585 waży ok. 15,2 kg,
1 litr złota 750 (18 karatów) – ok. 16,85 kg.

Jak to obliczyć? Wystarczy znać gęstość czystego złota – 19,3 g/cm³ i przyjąć, że domieszki (np. srebro - 10,49 g/cm³, miedź - 8,92 g/cm³) są sporo lżejsze. Oczywiście dojść mogą jeszcze inne metale, zakładamy, że średnio będzie to ok. 9,5 g/cm³. Wtedy całość można przybliżyć prostym przeliczeniem proporcji:

Dla złota 585 (czyli 58,5% czystego kruszcu) wychodzi ok. 15,2 g/cm^3.
Dla złota 750 – ok. 16,85, g/cm³.

A że litr to 1000 cm³, łatwo dojść do tego, że litr złota próby 585 waży około 15,2 kg, a złota 750 – 16,85 kg. Domieszki obniżają gęstość, więc stop staje się lżejszy, choć objętość zostaje ta sama. To dlatego dwa podobne pierścionki mogą różnić się wagą o kilka gramów, mimo że wyglądają identycznie. Złoto więc nie ma sobie równych, jeśli chodzi o połączenie masy i wartości. Ale są też metale, które potrafią go przebić gęstością. I właśnie o nich za chwilę.

Ile waży litr innych metali szlachetnych?

Zobaczmy zatem ile waży litr pozostałych metali szlachetnych.

Srebro (Ag)

Srebro to metal wszechstronny – gęstość 10,49 g/cm³, czyli mniej niż złoto, ale wciąż swoje waży.

Litr srebra waży więc około 10,49 kg.

Lżejsze? Tak, ale trzymając pełny srebrny dzbanek, szybko byś to poczuł.

Srebro przewodzi prąd lepiej niż cokolwiek innego, dlatego znajdziesz je w telefonach, komputerach, a nawet w bandażach. Tak, dobrze czytasz – ma właściwości antybakteryjne, więc chroni przed drobnoustrojami. Wadą? Lubi czernieć. To efekt tworzenia siarczku, a nie brudu, więc wystarczy przetrzeć i znów błyszczy. W jubilerstwie zwykle łączy się je z miedzią, żeby nie było zbyt miękkie – dzięki temu srebrna bransoletka potrafi przetrwać lata.

Platyna (Pt)

Platyna to prawdziwa arystokratka – cięższa od złota, z gęstością 21,45 g/cm3.

Oznacza to, że litr platyny waży aż 21,45 kg.

Biżuteria z platyny zawsze sprawia wrażenie solidnej – bo po prostu taka jest. Wytrzymuje temperatury do 1768°C, nie rdzewieje, nie matowieje, nie reaguje z wodą ani powietrzem. To metal dla perfekcjonistów – trwały, twardy (3,5 w skali Mosha), a jednocześnie wdzięczny do formowania.

Ciekawostka? W XVIII wieku górnicy uważali ją za bezwartościową i wyrzucali razem z kamieniami. Dziś to jeden z najdroższych metali szlachetnych – używany w katalizatorach, laboratoriach i medycynie.

Pallad (Pd)

Jeśli platyna to arystokratka, pallad jest jej młodszym, lżejszym kuzynem.

Z gęstością 12,02 g/cm³ litr palladu waży 12,02 kg.

W porównaniu z platyną to prawie o połowę mniej. Jest twardszy (4,75 w skali Mosha), odporny na korozję i co ciekawe – potrafi pochłonąć 850 razy więcej wodoru, niż sam waży. Dzięki temu znalazł zastosowanie w nowoczesnych ogniwach paliwowych.

W jubilerstwie ceniony za lekkość i połysk. Dla wielu to idealna alternatywa dla platyny – wygodniejszy w noszeniu, a wciąż bardzo trwały.

Rod (Rh)

Rod to elitarny metal.

Gęstość rodu to 12,46 g/cm³, czyli litr waży około 12,46 kg.

Wprawdzie nie najcięższy, ale wyjątkowo rzadki i twardy. W skali Mosha ma 6,0, a do roztopienia potrzebuje aż 1964°C. Nie koroduje, nie rdzewieje, nie reaguje z wodą – nawet kwasy mają z nim problem. Jego srebrzysty połysk przypomina lustro, dlatego wykorzystuje się go do powlekania innych metali. To właśnie rod nadaje biżuterii ten charakterystyczny, zimny blask.

A cena? Często wyższa niż złota. W katalizatorach samochodowych bywa dosłownie cenniejszy niż sam pojazd, który chroni.

Ruten (Ru)

Ruten to cichy, ale bardzo solidny zawodnik.

Gęstość rutenu to 12,37 g/cm³, więc litr tego metalu waży 12,37 kg.

Nie błyszczy tak jak platyna, ale potrafi ją wzmocnić. W stopach nadaje twardość i odporność – to dlatego używa się go tam, gdzie materiał ma przetrwać ekstremalne warunki. Topi się dopiero przy 2334°C, a twardość 6,5 w skali Mosha czyni go niemal nie do zdarcia.

W biżuterii spotykany rzadko, raczej w roli „wspomagacza” dla innych metali.

Iryd (Ir)

Iryd to prawdziwy twardziel.

Gęstość irydu ro 22,42 g/cm³, czyli litr waży 22,42 kg.

Iryd to jeden z najcięższych metali na Ziemi. Nie boi się żadnych warunków – kwasy, wysokie temperatury, korozja? Nic z tego. Topi się dopiero przy 2446°C, ma twardość 6,5, i dlatego używa się go w miejscach, gdzie inne materiały dawno by się poddały. Znajdziemy go w elektrodach, świecach zapłonowych, a nawet implantach.

Choć ma piękny, srebrno-szary połysk, w biżuterii spotyka się go rzadko – jest zbyt ciężki i twardy. To raczej metal przemysłowych gigantów niż ozdób.

Osm (Os)

I na koniec – król gęstości.

Osm ma gęstość 22,59 g/cm³, czyli litr waży około 22,59 kg.

Osm to absolutny rekordzista. Nie dość, że ciężki, to jeszcze ekstremalnie odporny. Topi się przy 3033°C, twardość 7 w skali Mosha, ale – paradoksalnie – jest kruchy. Łatwo pęka, dlatego trudno go obrabiać. Jego srebrzysto-szary kolor i połysk są wyjątkowe, choć w biżuterii spotyka się go rzadko. Najczęściej występuje w stopach z platyną – zwiększa ich masę i trwałość. Nawet niewielka domieszka osmu sprawia, że pierścionek lub narzędzie staje się wyraźnie cięższe. W laboratoriach i technologiach wysokociśnieniowych osm to prawdziwy skarb.

Jak obliczyć wagę litra metalu w tym złota?

Do obliczenia wagi litra złota i innych metali wystarczy jedna wartość – gęstość. To ona mówi, jaka masa przypada na jednostkę objętości. Obliczenie jest banalne.

Podstawowy wzór wygląda tak:

masa = gęstość x objętość

czyli w praktyce:

waga litra metalu (w kilogramach) = gęstość (w g/cm³) x 1000 / 1000.

Dlaczego tak? Bo litr to dokładnie 1000 cm³, a 1000 gramów to 1 kilogram – wszystko pięknie się skraca.

Przykład

Złoto ma gęstość 19,3 g/cm³.
Czyli 19,3 x 1000 = 19 300 g, czyli 19,3 kg.

To samo działa dla każdego metalu. Wystarczy podstawić jego gęstość:

Srebro (10,49 g/cm3) → 10,49 x 1000 = 10,49 kg/l
Platyna (21,45 g/cm3) → 21,45 kg/l
Pallad (12,02 g/cm3) → 12,02 kg/l
Iryd (22,42 g/cm3) → 22,42 kg/l
Osm (22,59 g/cm3) → 22,59 kg/l

Widzisz? To wszystko proporcje. Różnice między nimi robią się ogromne, choć liczby wydają się niewielkie. Różnica 2–3 g/cm³ przekłada się na 2–3 kilogramy przy jednym litrze objętości.

Jeśli chcesz pójść dalej, można też obliczyć wagę dowolnej bryły, nie tylko litra. Wystarczy znać objętość przedmiotu (np. sześcianu, walca, pierścionka z CAD-a) i pomnożyć ją przez gęstość metalu.

Przykład dla ciekawych:

Masz sześcian złota o objętości 0,9 cm³ z próby 585 (ok. 14,3 g/cm³).
0,9 x 14,3 = 12,87 g. Oczywiście wszystko zależy od tego, jakie inne domieszki zostały użyte w próbie 585, o czym pisaliśmy powyżej.

Im większa gęstość, tym cięższy litr. A że różne metale mają różną strukturę atomową, te same objętości mogą różnić się wagą nawet dwukrotnie. To właśnie dlatego litr złota to około 19,3, a litr srebra – ledwie 10,419 kg.

Jak przeliczyć kilogramy na litry i odwrotnie w przypadku metali?

Znasz już gęstość metalu, więc możesz w prosty sposób sprawdzić, ile litrów zajmuje dana masa – albo odwrotnie: ile kilogramów waży określona objętość. Wystarczy jeden prosty wzór.

objętość = masa / gęstość

To wszystko. Jeśli znasz wagę w kilogramach, zamień ją na gramy (pomnóż przez 1000), a potem podziel przez gęstość w g/cm³. Wynik wyjdzie w centymetrach sześciennych, więc dzielisz jeszcze przez 1000, by uzyskać litry.

Sprawdź na przykładach – od razu będzie jasne.

Przykład 1: ile litrów zajmuje 10 kg złota?

Złoto: 19,3 g/cm³
10 kg = 10000 g
10000 / 19,3 = 518,13 cm³
518,13 / 1000 = 0,518 litra

Czyli 10 kg złota to zaledwie nieco ponad pół litra!

Przykład 2: ile litrów zajmuje 5 kg srebra?

Srebro ma gęstość 10,49 g/cm³.
Mamy 5 kg, czyli 5000 g.
Teraz dzielimy:
5000 / 10,49 = 476,64 cm³
A że 1000 cm³ = 1 litr, otrzymujemy
476,64 ÷ 1000 = 0,477 litra

Czyli 5 kg srebra to niecałe pół litra.

Przykład 3: ile litrów zajmie 1 kg platyny?

Platyna: 21,45 g/cm³
1000 / 21,45 = 46,62 cm³ = 0,0466 litra

Platyna jest tak gęsta, że nawet mała bryłka swoje waży.

W praktyce działa to zawsze tak samo:

Jeśli chcesz poznać wagę litra – mnożysz gęstość x 1 litr.
Jeśli chcesz poznać objętość z wagi – dzielisz masę przez gęstość.

Warto wiedzieć, że przy wysokiej precyzji (np. w jubilerstwie czy laboratoriach) uwzględnia się też temperaturę – bo metale delikatnie rozszerzają się przy ogrzaniu. Jednak w codziennych przeliczeniach te różnice są minimalne, więc nie ma co się nimi przejmować.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Ile waży litr złota?
Około 19,3 kg – to waga jednego litra czystego złota (24-karatowego).

Ile waży litr złota próby 585?
Złoto 585 waży około 15,2 kg na litr, w zależności od domieszek metali.

Czy złoto 750 jest cięższe od 585?
Tak, ma większy udział czystego kruszcu, więc litr złota 750 waży ok. 16,85 kg.

Który metal szlachetny jest najcięższy?
Osm – litr tego metalu waży aż 22,59 kg.

Ile waży litr platyny?
Platyna ma gęstość 21,45 g/cm³, więc 1 litr waży 21,45 kg.

Ile waży litr srebra?
Srebro ma gęstość 10,49 g/cm³, czyli litr srebra waży 10,49 kg.

Jak obliczyć wagę litra metalu?
Wystarczy pomnożyć gęstość (w g/cm³) przez 1000 i podzielić przez 1000, by otrzymać wynik w kilogramach.

Jak przeliczyć kilogramy na litry metalu?
Podziel masę w gramach przez gęstość metalu, a następnie przez 1000, aby uzyskać wynik w litrach.

Dlaczego różne źródła podają inne wartości gęstości złota?
Różnice wynikają z temperatury pomiaru i zaokrągleń – typowo przyjmuje się 19,3 g/cm³.

Czy temperatura wpływa na wagę litra metalu?
Nie na wagę, ale na objętość – metale rozszerzają się w wyższej temperaturze, co lekko zmienia gęstość.