Waluta francuska która przetrwała od 781 do 1794 roku
Francja, kraina słynąca z wieży Eiffla, croissantów i… starej, srebrnej monety zwanej liwrem. Brzmi może nieco tajemniczo, ale historia tej monety jest nie mniej fascynująca niż niejedna legenda o skarbach piratów. Liwr (czy też livre, jak kto woli) to dawna moneta sięgająca czasów gdy Francja nie była jeszcze tą, która znamy dzisiaj.
Zamiast niej istniało Imperium Frankijskie, Królestwo Franków Zachodnich, Królestwo Franków Wschodnich i Królestwo Lotara. Następnie pojawiło się Królestwo Francji, by ostatecznie w 1971 roku przekształciło się w znaną do dzisiaj Republikę Francuską, zwaną potocznie Francją.
Burzliwie? Może i tak, ale Polska i jej historia jest jeszcze bardziej zagmatwana. Mało który Polak potrafi wymienić poprzednie nazwy naszego kraju. Mieliśmy przecież: Polanie, Królestwo Polskie, Korona Królestwa Polskiego, Rzeczpospolita Obojga Narodów, Księstwo Warszawskie, Królestwo Polskie (kongresowe). Mało? No to idźmy dalej: I Rzeczpospolita Polska, II Rzeczpospolita Polska, Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL), III Rzeczpospolita Polska, by ostatecznie powstała przyjęta nazwa Rzeczpospolita Polska potocznie zwana Polską.
Niestety wraz ze zmianą nazwy następowały dość poważne problemy w naszym kraju, jak chociażby jego podboje, rozbiory, utrata niepodległości czy okupacja. Nie ma więc się czym chwalić. Ok, miały być o monecie francuskiej a nie Polsce, wracajmy więc do tematu.
Liwr w roli głównej
Liwr zaczął swoją karierę jako srebrna moneta w średniowiecznej Francji, ale jego korzenie sięgają jeszcze dalej. Samo słowo "liwr" pochodzi od łacińskiego "libra", co oznacza "funt". Ale uwaga! Mówimy tu o funtach wagi, nie o walucie jak w dzisiejszej Anglii. Tak, kiedyś liwr oznaczał jednostkę miary masy.
System walutowy livre w średniowiecznej Francji opierał się na wadze srebra. Konkretnie na funtach srebra. Odzwierciedlał standardy ustalone przez Karola Wielkiego. Oto główne szczegóły:
- livre - była to jednostka rozliczeniowa, odpowiadająca jednemu funtowi srebra,
- jedna livre dzieliła się na 20 sous (inaczej sol), a każdy sous na 12 denierów. Był to podobny podział do brytyjskiego systemu, gdzie funt szterling dzielił się na szylingi i pensy.
- nazwa "denier" pochodzi od rzymskiej monety denarius (denar). To drobna jednostka monetarna, która była podstawą rozliczeń codziennych.
- system ten stał się wzorem dla wielu innych europejskich walut. Brytyjski funt (pound), włoska lira, hiszpański dinero i portugalski dinheiro miały swoje korzenie właśnie w tej strukturze.
Podsumowując: system walutowy opierał się na historycznych jednostkach masy i monetach rzymskich. Jego wpływ był jednak tak silny, że wiele krajów w Europie stosowało jego wzorzec przez stulecia.
Liwr francuski
Srebro w liwrze - co go wyróżniało?
Srebro było podstawą wartości liwra. Francuscy władcy uznali, że najlepszym sposobem, aby ich waluta miała prawdziwą wartość, jest bicie monet z tego kruszcu. W czasach, gdy złoto było dla bogatych, srebro pozostawało "walutą codzienną".
Wartość liwra często zmieniała się. Powodem tego nie zawsze była inflacja, ale również zawartość srebra w monetach. Kiedy sytuacja gospodarcza Francji się pogarszała, królowie obniżali ilość czystego srebra w liwrze.
Było to dość powszechną praktyką w całej Europie. W takich przypadkach monety wyglądały tak samo, ale w rzeczywistości miały mniejszą wartość. Ten trik pozwalał królom wybijać więcej monet. Tyle, że ludzie nie byli głupi. Jeśli ilość srebra w starych monetach po przetopieniu, była więcej warta niż rzeczywista wartość nowej obiegowej monety, to ją po kryjomu przetapiano. Kto chciałby płacić starą monetą ze srebrem by po jakimś czasie otrzymać niby taką samą, ale mająco go mniej? Lepiej było wydobyć z niej srebro i je sprzedać za wartość nowej monety i jeszcze coś pozostawało.
System monetarny we Francji - chaos czy symfonia?
Dziś mamy euro, ale wtedy system monetarny Francji był, delikatnie mówiąc, skomplikowany. Wyobraź sobie kosmos - pełen orbit, planet, gwiazd i niewidzialnych sił przyciągania. Niby wszystko krąży i działa, ale spróbuj to dokładnie zrozumieć bez wiedzy o fizyce. Łatwo się zgubisz. Tak właśnie działał dawny system monetarny Francji. Mnóstwo różnych jednostek, przeliczeń i podziałów, które dla zwykłego człowieka były zawiłe.
W czasach liwra monety głównie dzieliły się na denary, sou (solidy) i właśnie liwry. Wyglądało to tak: 1 liwr = 20 sou (sous, solidy), 1 sou = 12 denarów.
To jest w sumie proste i nie było z tym problemów. Te następowały gdy przychodziło do rozliczenia. Różne regiony Francji miały swoje własne warianty monet, co skutkowało totalnym zamieszaniem. W praktyce oznaczało to, że posiadanie liwra w Paryżu mogło mieć inną wartość niż liwr w Marsylii. Jeden region dawał do monety więcej srebra, drugi natomiast mniej. Istny chaos, a jednak jakoś dawali sobie radę.
We Francji aż do XIII wieku (i nawet później) monety fizycznie istniały tylko w postaci denierów. To właśnie one były bite jako monety. Natomiast livry i sous były jednostkami rozliczeniowymi. Służyły tylko do prowadzenia rachunków, ale nie były używane jako fizyczne monety.
Innymi słowy, jeśli ktoś miał określoną ilość livrów, oznaczało to był to tylko zapis w księgach. Nie można było tego wyjąć w postaci monet z napisem "livr" czy "sous". Przeliczano je na deniery, które były jedyną formą fizycznej waluty.
Kilka ciekawostek o liwrze, które warto znać
Ostateczne pożegnanie: liwr zniknął z obiegu w 1795 roku, a jego miejsce zajął frank. Tak to moneta, która przetrwała aż do wprowadzenia euro. Taki długi czas w obiegu to nie lada osiągnięcie!
Moneta o wielu obliczach: przez wieki wartość liwra była wielokrotnie modyfikowana. Często wynikało to z wojen, inflacji czy zmian władzy.
Podczas rewolucji francuskiej wielu arystokratów uciekło z Francji, zabierając ze sobą swoje srebrne monety. Liwr krążył więc po całej Europie, trafiając nawet do Anglii i Niemiec.
Ludwik d'argent Ludwika XIII, 1642 © Źródło: Wikimedia Commons. Autor: Cgb. Licencja: CC BY-SA 3.0.
Rewolucja francuska i koniec monarchii
Oczywiście, nie można mówić o historii liwra, nie wspominając o rewolucji francuskiej. To właśnie podczas tego burzliwego okresu Francja przeszła niesamowitą transformację. Z monarchii przekształciła się w republikę. Ale ta przemiana miała swoją cenę. Długi, niepokoje społeczne, oraz… cięcia głów. Tak, w 1793 roku Francuzi dosłownie rozliczyli się ze swoim królem i królową.
Ludwik XVI i Maria Antonina, obarczeni winą za kryzys gospodarczy, zostali straceni. A liwr, jako symbol dawnej, królewskiej Francji, przestał istnieć wraz z nimi. Nowy rząd w 1795 roku postawił na franki francuskie, symbolizujące nową erę i nowe wartości.
Zapraszamy również do zapoznania się z naszymi pozostałymi artykułami:
- Promocje darmowe pieniądze - dlaczego banki oferują kasę
- Najmniejsza złota moneta świata - Albert Einstein - Swissmint
- Oksydowane srebro - co to jest - jak przebiega proces oksydowania
- Czy karta kredytowa obniża zdolność kredytową albo na nią wpływa
- Błękitny diament Hope - klątwa, czy przesądy - historia klejnotu
© Źródło zdjęcia głównego: Wikimedia Commons. Autor: CNG. Licencja: CC BY-SA 2.5.